حسین مهدی تبار، کارشناس و پژوهشگر اندیشکده خانه دیپلماسی – شماره آخر نشریه فارن‌افرز که چند روز پیش منتشر شده، پرونده‌ی ویژه‌ای را با چند گزارش به تشریح احتمالات «پایان جنگ در اوکراین» اختصاص داده است. محورهای برخی از این گزارش‌ها با تحلیلی که یک ماه پیش در خبرگزاری ایرنا با عنوان «جنگ اوکراین چگونه به پایان می‌رسد» منتشر شده تطابق دارد. در ادامه، به برخی از محورهای گزارش ایرنا، که با محتوای پرونده ویژه‌ی فارن افرز عینا یا مضمونا تطابق دارد اشاره خواهد شد.
با گذشت بیش از یک سال از شروع جنگ در اوکراین باید پذیرفت «جنگ فرسایشی در اوکراین می‌تواند برای سال‌ها ادامه پیدا کند، بدون این‌که هیچ‌یک از طرفین به پیروزی قاطعی دست یابد.» دلایل زیادی وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا هیچ کدام یک از طرفین منازعه، اجازه پیروزی به طرف دیگر را نخواهند داد.
طرف اول یعنی روسیه «به دنبال بازگشت اعتبار از دست رفته روسیه بعد از فروپاشی شوروی» به جنگ ادامه می‌دهد. همانطور در گزارش ایرنا نوشته شده، این مسئله به ذهنیت تحقیر شده پوتین و دیگر رهبران روسیه باز می‌گردد که به گزارش فارن افرز، از طرفی غربی‌ها جدی گرفته نمی‌شود. «چنانچه خود پوتین پیش از حمله روسیه به اوکراین گفته بود، او فروپاشی شوروی را یک فاجعه تاریخی می‌داند. در واقع جنگ اوکراین، پاسخ رهبران روس به اعتبار از دست رفته‌ی روسیه به عنوان یک قدرت تاثیر گذار در اروپاست؛ وضعیتی که بعد از فروپاشی شوروی و با پیش‌روی‌‌های ناتو ایجاد شده است.»
البته که «نباید نقش محاسبات اشتباه پوتین را نادیده گرفت.» احتمالا رهبران روسیه انتظار نداشتند جنگ تا این اندازه فرسایشی شود.
برای طرف دیگر یعنی جبهه متحد غرب به رهبری آمریکا، همچنان نظریه دومینو معتبر است. پیروزی روسیه یعنی شروع توسعه طلبی روس‌ها به سمت منافع غرب که برای ایالات متحده قابل تحمل نیسن.. «ایالات متحده نمی‌خواهد روسیه به جایگاه اصلی خود به عنوان قدرت بزرگ بازگردد.»
از طرفی هم اگرچه با سرازیر شدن سیل تسلیحات غربی به اوکراین روند پیشروی روسیه کند یا حتی متوقف شده، با این حال «نمی‌توان انتظار داشت با افزایش شدت دفاع اوکراینی‌ها، روس‌ها به عقب‌نشینی و پذیرش صلحی به نفع اوکراین وادار شوند.»
همانطور که در گزارش ایرنا اشاره شد، جهان‌بینی پشت شروع جنگ، توقف جنگ از طرف روسیه را غیر ممکن کرده است؛ حتی اگر با دفاع شدید اوکراین مواجه بشوند. در جای جای نشریه فارین‌افیرز به این نکته اشاره شده که ویژگی‌های شخص پوتین اجازه صلح را نمیدهد. همینطور تشریح شده که احتمالا این روند بعد از پایان حکومت پوتین هم ادامه می‌یابد.
بنابراین پیروزی قاطع یک طرف برای تحمیل توافق به طرف دیگر ممکن نیست. در مورد سناریوی صلح هم «پیچیدگی روابط میان دو طرف، یعنی کیفیت خواسته‌های روسیه، اوکراین، غرب و بازیگران دیگری از جمله چین که هر کدام به جنگ اوکراین متفاوت نگاه می‌کنند، امکان مصالحه را تقریبا غیرممکن کرده است». یعنی نه تنها هیچکدام از طرفین نمی‌تواند توافقی را به طرف دیگر تحمیل کند، انعقاد یک قرارداد صلح که خواسته های طرفین را در نظر بگیرد هم ممکن نیست.
پس با وجود این شرایط راه حل چیست. در گزارش ایرنا به مدل کره برای آتش بس اشاره کردیم. فارن افرز یک گزارش کامل را به شباهت روند جنگ فعلی به جنگ کره اختصاص داده است. همینطور حالت مشابهی برای پایان جنگ متصور شده. اما جنگ کره چطور تمام شد؟
«در ماه‌های انتهایی، جنگ دو طرف به یک نبرد فرسایشی در حوالی مدار ۳۸ درجه تبدیل شد که هیچکدام از طرفین توان پیشروی نداشت.
هیچکدام از طرفین هم نمی‌توانست خواسته‌های طرف مقابل را در یک توافق صلح بپذیرد. در نتیجه یک آتش‌بس موقت بین دو طرف حاصل شد. آتش‌بسی که بیش از ۷۰ سال به طول انجامیده؛ این آتش‌بس توافق صلح نبود و اختلاف‌های اساسی طرفین را حل نکرد؛ روابط این دو کشور بعد این آتش‌بش عادی نشد؛ اما این آتش‌بس توانست به درگیری مسلحانه پایان دهد.»
در ایرنا به این حالت به عنوان حالت محتمل برای پایان جنگ اوکراین اشاره کردیم. «حالتی که در آن، نه روسیه پیروز شود و نه اوکراین و غرب. نه کریمه، لوهانسک و دونتسک به اوکراین برگردد و نه دولت اوکراین فروپاشیده و غیرنظامی شود. این آتش‌بس هرچند مشکلات ریشه‌ای جنگ را حل نمی‌کند اما درگیری را خاموش می‌کند.»
فارن افرز هم در تایید این مدل نوشته «واشنگتن و شرکای آن باید بدانند آتش بسی که هم اوکراین و هم روسیه می‌توانند آن را بپذیرند، حتی اگر همه مسائل مهم را حل نکند، باز هم یک پیروزی محسوب میشود.»
با این حال یک مانع بزرگ مقابل این آتش بس وجود دارد و آن هم خواست ایالات متحده است. همانطور که در گزارش گفته شد « این آتش‌بس زمانی در دسترس خواهد بود که رهبران غربی بپذیرند امکان پیروزی بر روسیه وجود ندارد.»
با این حال، به گزارش فارین افرز«امید بسیاری از پایتخت های غربی، پیروزی اوکراین در جنگ و کشیده شدن پوتین به میز مذاکره است.»
